Cyfryzacja Europy w ramach strategii cyfrowej (1) na okres do 2030 r. nie będzie możliwa bez bardzo szerokiego zaangażowania przedsiębiorstw ze wszystkich krajów Unii Europejskiej jak również z Europy jako całości. To właśnie firmy i biznesy mają być kluczowym fundamentem przeobrażeń strukturalnych w świecie realnym i cyfrowym. Startupy i scaleupy mają być przy tym głównym beneficjentem działań i programów wspierających ze strony Komisji Europejskiej i państw członkowskich.

W szerokim rozumieniu każde nowe przedsięwzięcie o charakterze biznesowym, którego celem jest generowanie przychodów i osiągnięcie rentowności, jest startupem , bowiem konieczne jest poniesienie choćby minimalnych nakładów finansowych, co jest swego rodzaju inwestycją, oraz dopuszczalne jest eksperymentowanie i testowanie posiadanej oferty na docelowej grupie odbiorców. Oczywiście stopień intensywności tych uwarunkowań jest tym silniejszy, im bardziej biznes chce funkcjonować w sposób innowacyjny i w dotychczas niesprawdzonej przestrzeni rynkowej. Jest to z reguły cecha charakterystyczna startupów w węższym ujęciu, czyli takich, które działają w obszarze nowych technologii (w tym bardzo często cyfrowych) i są z tego względu o wiele bardziej kapitałochłonne.

Kiedy startup przejdzie już przez etap eksperymentowania i wypracuje sobie rzetelny model biznesowy, wówczas może skupić się już na skalowaniu tego, co zostało z sukcesem przetestowane. Wówczas mówimy o scaleupie , choć rozgraniczenie obu typów działalności jest wciąż jeszcze dość płynne.

Strategia cyfrowa „Kształtowanie cyfrowej przyszłości Europy” zakłada, że do roku 2030 liczba startupów (i scaleupów) (2), głównie z obszaru nowych technologii oferujących „unikatowe” rozwiązania wspierające proces cyfryzacji, wzrośnie o połowę. Jest to bardzo ambitny cel, który wymaga naturalnie odpowiedniego przygotowania i stworzenia odpowiednich warunków ramowych. Temu ma właśnie służyć inicjatywa „Startup Nations Standard of Excellence” będąca wspólną deklaracją 24 państw członkowskich (3) i Islandii, aby wspierać startupy europejskie na każdym etapie ich rozwoju.

Podstawowa motywacja

Zgodnie z treścią deklaracji startupy posiadają niezaprzeczalny potencjał do tego, aby tworzyć przełomowe innowacje, nowe miejsca pracy oraz współpracować z klasycznymi przemysłami (4). To odpowiednie fundamenty do przyśpieszenia procesu zielonej i cyfrowej transformacji.

Tutaj konieczne jest jednak szerokie wsparcie instytucjonalne ułatwiające między innymi dostęp do odpowiedniego finansowania (5) oraz gwarantujące korzystne uwarunkowania i równe szanse rozwoju dla wszystkich biznesów z każdego kąta Unii Europejskiej. Ostatecznym celem jest stworzenie odpowiednich warunków do tego, aby powstawało więcej startupów z potencjałem rozwoju w kierunku innowacyjnych przedsiębiorstw (sektor MŚP), które mogą konkurować także na arenie globalnej i przyczynić się do większej technologicznej niezależności całej Europy.

Motywacja ta wynika z logicznego założenia, że szerokie i precyzyjne wsparcie dla europejskich startupów i scaleupów daje szansę współkształtowania globalnego rozwoju technologicznego i tym samym wzmocnienia odporności gospodarki Unii na przyszłe kryzysy i wyzwania. W dalszej perspektywie Europa miałaby się stać swoistym kontynentem startupów (Startup Continent) poprzez długofalową transformację krajów członkowskich w tzw. narody startupów (Startup  Nations), czyli takie, które na stałe wdrożyły u siebie zasady i najlepsze praktyki (best pratices) wspierające rozwój i wzrost.

Podstawowe założenia

Deklaracja jest wyrazem ogólnej zgody sygnatariuszy na priorytetyzację działań wspierających rynek europejskich startupów i scaleupów. W szczególności chodzi o:

• zapewnienie, aby wszystkie startupy i scaleupy z krajów UE mogły na równo korzystać z najlepszych praktyk wsparcia,
• stworzenie jasnego ogólnounijnego punktu odniesienia dla określenia cech charakterystycznych startupu, aby w ten sposób zyskać narzędzie do kształtowania jednolitej polityki wsparcia,
• stworzenie korzystnych warunków rozwoju startupów jako fundamentu sukcesu nie tylko na poziomie europejskim, ale także globalnym (6),
• zapewnienie wdrażania najlepszych praktyk wsparcia startupów i scaleupów na każdym etapie ich rozwoju przez kraje członkowskie Unii,
• założenie centrum akceleracji startupów (Startup Nation’s hub) do promocji i dzielenia się najlepszymi praktykami wsparcia pomiędzy sygnatariuszami deklaracji oraz do stworzenia jednolitej platformy z danymi dla wszystkich krajów członkowskich, aby w ten sposób ułatwić proces transformacji w kierunku narodów startupów (Startup Nation).

Podstawowe standardy

W deklaracji wyszczególniono osiem obszarów działań, które należałoby przyjąć jako podstawowe standardy tudzież najlepsze praktyki w ramach wsparcia rozwoju europejskich startupów i scaleupów:

1. Szybsze i prostsze tworzenie startupów, np. poprzez możliwość zakładania startupów zarówno online jak i offline i to za kwotę nie wyższą niż 100 euro oraz dostęp do jednego miejsca z wszystkimi kluczowymi informacjami dla potencjalnych przedsiębiorców.
2. Pozyskanie i utrzymanie wykwalifikowanej kadry (chodzi o tzw. talenty), np. poprzez uproszczenie spraw związanych z uzyskaniem wizy (nie dłużej niż 1 miesiąc) oraz wzdrożenie bodźców zachęcających ekspertów do powrotu i pozostania w Unii Europejskiej (jeśli przenieśli się do kraju spoza Unii).
3. Emitowanie opcji na akcje przez startupy jako forma pozyskania środków bez konieczności dzielenia się prawem do głosu.
4. Innowacje w przepisach, np. poprzez wprowadzenie tzw. trybu testowego w sensie regulacyjnym celem wspierania fazy eksperymentowania oraz minimalizację biurokracji i ogólnych obciążeń administracyjnych (stosowanie zasady „najpierw myśl na małą skalę” przez startupy).
5. Wspieranie innowacyjności i transferu technologii, np. poprzez zachęcenie instytucji publicznych do kupowania innowacyjnych rozwiązań od startupów oraz zapewnienie swobody transferu technologii opracowanej na uniwersytetach i w instytutach badawczych.
6. Szeroki dostęp do różnych form finansowania, np. poprzez umożliwienie dostępu do kapitału podwyższonego ryzyka dla startupów za pośrednictwem Europejskiego Banku Inwestycyjnego (EBI) lub wprowadzenie ulg podatkowych dla prywatnych inwestorów wspierających startupy.
7. Wspieranie różnorodności i integracji społecznej, np. poprzez wsparcie założycieli z mniej uprzywilejowanych środowisk w tworzeniu firm.
8. Digitalizacja działań poprzez wprowadzenie pełnej cyfrowej interakcji między startupami a władzami.

Podsumowanie

„Startup Nations Standard of Excellence“ jest inicjatywą, której celem jest wypracowanie wspólnej i jednolitej polityki wsparcia startupów i scaleupów z Unii Europejskiej na każdym poziomie ich rozwoju. W praktyce chodzi o zaprojektowanie i wdrożenie zestawu precyzyjnych i funkcjonalnych narzędzi (najlepsze praktyki) służących rozwojowi innowacyjnych przedsiębiorstw w Europie.

Poprzez możliwość skutecznego konkurowania na globalnym rynku startupy mają przyczynić się do wzmocnienia pozycji całej Unii Europejskiej, w tym przede wszystkim w obrębie nowoczesnych technologii, oraz stworzyć fundamenty „cyfrowej rewolucji” w ramach strategii cyfrowej „Kształtowanie cyfrowej przyszłości Europy”. Wizją końcową jest przekształcenie całej Europy w tzw. kontynent startupów z narodami, które aktywnie i regularnie wprowadzają na rynek innowacyjne przedsiębiorstwa (Startup Nations).

„Startup Nations Standard” jest niewątpliwie pierwszą próbą stworzenia ponadpaństwowej platformy współpracy ukierunkowaną na konkretny rodzaj przedsięwzięć biznesowych. Jest to inicjatywa, która wymaga skonstruowania wielu punktów styczności w ramach różnych uwarunkowań prawno-rynkowych panujących w poszczególnych krajach członkowskich Unii, w tym przede wszystkim wypracowania jednolitego rozumienia pojęcia startupu i specyfiki tego typu działalności biznesowej. Efekty takiej współpracy mogą w perspektywie zmienić rolę władz państwowych w kierunku świadomego inicjatora rozwoju gospodarczego, naturalnie pod warunkiem, że uda się wykreować model równego partnerstwa publiczno-prywatnego.

(1) Komunikat Komisji, „Kształtowanie cyfrowej przyszłości Europy”, COM(2020) 67 final, Bruksela, 19 lutego 2020 r., str. 5: https://eur-lex.europa.eu/legal-content/PL/TXT/PDF/?uri=CELEX:52020DC0067&from=PL

(2) W strategii mowa jest o tzw. „jednorożcach” (unicorns), które cechują się wysokim poziomem innowacyjności i wartością rynkową powyżej 1 bln USD.  

(3) Austria, Belgia, Cypr, Czechy, Dania, Estonia, Finlandia, Francja, Niemcy, Grecja, Irlandia, Włochy, Łotwa, Litwa, Luksemburg, Malta, Niderlandy, Polska, Portugalia, Rumunia, Słowacja, Słowenia, Hiszpania i Szwecja.

(4) Komisja Europejska – Komunikat prasowy, „24 EU Member States commit at Digital Day to take action to support growth of EU Startups”, Bruksela, 19 marca 2021 r.: https://digital-strategy.ec.europa.eu/en/news/24-eu-member-states-commit-digital-day-take-action-support-growth-eu-startups

(5) Zgodnie z raportem „State of European Tech” w roku 2020 zdecydowanie trudniej było pozyskać środki na założenie biznesu: https://2020.stateofeuropeantech.com/chapter/state-european-tech-2020/article/exec-sum/

(6) W szczególności chodzi o przejście ścieżki od „standupu” poprzez „startup” i „scaleup” do spółki notowanej na giełdzie (IPO) lub łączącej się z inną spółką (fuzja).